Eén van de stokpaardjes van Maria Montessori is dat je je kinderen zo veel mogelijk autonomie in de opvoeding geeft. Want je helpt je kind zichzelf te worden. En wees gerust, vrijheid komt met grenzen en verantwoordelijkheid.
Elke onnodige hulp vormt een belemmering voor ontwikkeling. Maria Montessori
De belemmerende volwassene
We willen onze baby’s zo veel mogelijk helpen, omdat we hen graag zien. Ondat we hen willen kneden, op weg zetten, vormen. Maar dan willen we ook graag snel een zelfstandige kleuter die zichzelf kleedt, alleen speelt, en een verantwoordelijke jongvolwassene. Dat kindje heeft dus vrijheid en de ruimte nodig van bij de start om te oefenen, rustig fouten te maken en zelf te groeien.
Waarom is autonomie in de opvoeding zo belangrijk?
1. Zelfvorming
Lees eens dit gedicht. Dat ontdekte ik via mijn mama. Ik vind het prachtig, filosofisch en helemaal juist.
Of je baby nu vijf maand oud is, vijf of vijftien jaar… het gevoel van jezelf mogen worden, is iets prachtig, toch? Wij zijn de gidsen, maar enkel de gidsen.
2. Zelfvertrouwen
Je wil je kindje(s) aanmoedigen vertrouwen te hebben in zichzelf. Hen vertrouwen, hen de omgeving laten verkennen betekent dat jij gelooft in hen. Er moeten en mogen fouten gemaakt worden, om er uit te leren, te corrigeren en te reflecteren.
Door hun ontdekkingstochten geloven je kindjes in zichzelf en hun capaciteit oplossingen te bedenken. Ik hecht hier enorm veel belang aan omdat hoe ouder de kinderen worden, vaak het zelfvertrouwen nog meer slinkt (door zich onvermijdelijk te vergelijken, door traditionele schoolrapporten,…).
3. Motorische en mentale ontwikkeling
Ook de hedendaagse wetenschappers Daniel Siegel en Tina Bryson geloven in de samenhang van autonomie, zelfvertrouwen en kunnen.
Echt zelfvertrouwen en competentie komen niet voort uit het slagen om te krijgen wat we willen, maar uit onze werkelijke prestaties en het bereiken van de beheersing van iets op eigen kracht. Daniel J. Siegel, Tina Payne Bryson
Je kind leert en groeit uit ervaring, door fouten te maken en te mogen corrigeren. Ook wij als volwassenen leren zo. Alleen is dat fouten maken vaak taboe en oncomfortabel. Laat je kind vrij om zich te leren concentreren en fouten te maken. In de keuken werken is bijvoorbeeld fantastisch daarvoor.
Je geeft je kind vrijheid om op een natuurlijke wijze mentaal en motorisch evolueren. Eens het een activiteit beheerst, kan je als voorbereide opvoeder nadenken over wat de volgende uitdaging zou kunnen zijn.
Hoe gaat het precies in zijn werk? Hoe geef je je kind vrijheid, liefde en stel je toch grenzen bij het opvoeden?
Hoe start je?
1. Van bij het begin
“Opvoeden moet vanaf de geboorte beginnen”.
Dit vind ik een fantastische uitspraak van Maria Montessori. En wees gerust, Maria was bloody serious toen ze dit uitschreef. Vertrouw je kind vanaf zijn of haar geboorte, geef het zelfvertrouwen zodat het gemotiveerd wordt om te leren en te evolueren.
Opmerkelijk verschil
Toen we Pau kregen, had ik nog nooit van Montessori gehoord. Pau werd dus klassiek opgevoed de eerste jaren. Nu we Aina van bij de start die voorbereide vrijheid geven, zie ik dat vooral op vlak van zelfvertrouwen en concentratie, er een groot verschil is.
Ze voelt zich goed in haar vel, beweegt vrij, heeft heel weinig “boze” momenten of frustratie, en doet haar ding thuis: potjes in de keuken verstoppen, materiaal van de ene plek naar de andere slepen… Ze vormt zichzelf.
We weten dat er een moment komt, rond 1,5 jaar wanneer ze meer eigen wilskracht zal hebben, en zijn er ook mentaal klaar voor nu.
Vrijheid tijdens de eerste jaren
- Een baby die zich vrij mag omrollen, vrij kan kruipen in een veilige kamer en leert wandelen op eigen houtje.
- Een baby die geen pamper meer nodig heeft, is een vrij en zelfstandig kind. Dat geeft zelfvertrouwen.
- Een peuter die zelf eet, in plaats van gevoed wordt kan zijn eigen ritme bepalen en voelt zichzelf aan.
Evolutie tot peuter, kleuter en jongvolwassene
- Peuters kunnen perfect helpen in het huishouden. Dit boost hun eigenwaarde, en leert hen zo veel meer dan gewoon helpen.
- Evolueer mee als ouder. Ik besefte toen Pau bijna drie jaar was dat ik hem weinig fysieke vrijheid had gegeven voor zijn leeftijd. We woonden in de stad en hij zat na de crèche vaak in een park in de living, tijdens het weekend in zijn wandelrugzak, of zijn kinderwagen. Ik verwachtte dat hij vooral meegaand zou zijn met ons dagelijkse leven. En dat hij dat springlevende kind vol zelfvertrouwen zou zijn.
Er zat een kloof in mijn eerste aanpak. Ik verwachtte van Pau zelfvertrouwen en motorische evolutie zonder vrijheid en opportuniteiten te geven.
En toen zag ik plots dat hij niet zelfstandig op de speeltuin durfde, enkel met mijn hulp omhoog ging klimmen, en weinig zelfvertrouwen had om spontaan met andere kinderen te spelen. Hij was aan het stagneren. Zo zie je dat de fysieke en mentale evolutie ook samenhangen.
Dit kan je makkelijk extrapoleren naar 20 jaar later. Als je bijvoorbeeld van je 20-jarige verwacht dat ze verantwoordelijke en gezonde studenten op kot zullen zijn… maar hen tijdens hun jeugd nooit betrekt in de dagelijks taken en verantwoordelijkheden zoals koken en het huishouden? Ain’t gonna happen, right?
Jij beslist dus óf, wanneer en hoe je je kindje(s) voorbereidt op hun evolutie en ontwikkeling, en weg naar de onafhankelijkheid.
2. Bewust kiezen voor tijd
“Help mij het zelf te doen.” zei Maria Montessori
Autonomie geven, betekent inderdaad eerst trager gaan. We hebben allemaal weinig tijd, maar als je bewust omgaat met je reflexen en tijd, kan je vast wel tijd voor Trial en Error inbouwen.
Hoe vaak stop(te) jij je baby zijn of haar rammelaar in de hand, raap je de kledij op eens ze naar school zijn, help je je kleuter met aankleden en geef toe… smeer jij de boterhammen van je tienjarige nog? Think again, ze kunnen dit zelf.
Als jij vaak een taak voor je kind afwerkt, een zin afwerkt wanneer ze nog aan het praten zijn terwijl je kind het eigenlijk wel kan, geef je je kind een gevoel van wantrouwen, een gevoel van incapabel zijn. Dat leidt ook tot een laag zelfvertrouwen en kan je kind lang meedragen.
3. Voorbereiding
De vrijheid die Montessori kinderen thuis ervaren is net zoals in de klas voorbereid en niet toevallig. De bedoeling is dat jij met je kindje verbindt, het observeert, zaken leert en helpt het zelf te doen. Jij weet wat je kind aankan wanneer.
4. R E S P E C T
Je kinderen zijn personen in volle wording en de toekomst. Jezelf eraan herinneren dat je kinderen op een dag volgroeid zijn, helpt om hen vrijheid te geven, om hen verantwoordelijkheden te geven en als jouw gelijke te zien.
Kinderen zijn mensen die respect verdienen. Ze zijn superieur aan ons vanwege hun onschuld en de grotere mogelijkheden van hun toekomst. Maria Montessori
Weten dat onze kinderen hun hersenen pas volgroeid zijn eens ze 24 à 25 jaar zijn, veranderde ook mijn kijk op mijn rol. Ze hebben me nu nog nodig om hen te helpen en leren het zelf te doen, maar gaandeweg verandert mijn rol.
En uiteraard zijn hun uitbarstingen en emoties normaal voor een kleuter, ze zijn nog op weg naar de volwassenheid.
Eens ze een tiener zijn, hebben ze nog meer vrijheid en een gids nodig dan een uitvoerder.
5. Blijf trouw aan jezelf
Eén ding is zeker: door je kind autonomie te geven, zal je trager gaan in het huishouden, voorbereidend werk hebben en een pak geduld nodig hebben.
- Heb je geen geduld op een dag om traag te gaan, dan is het beter om de activiteit gewoon uit te stellen. Het gevaar is dat je midden in het proces uitvliegt of toch de taken overneemt.
- Ook je kind zal sommige dagen niet willen mee werken, zeker als het moe is of honger heeft. Het heeft geen zin halsstarrig vast te houden aan een activiteit. Laat het vrij. Waarschijnlijk speelt er iets, en vraagt je kindje eerst om verbinding.
6. Sluit compromissen met je kind
Pau heeft soms de vreemdste ideëen over wat een mooie outfit is. Ik leg de seizoenskledij en zwemoutfits apart zodat hij niet verward is. Maar voor de rest is hij vrij om zijn kledij te kiezen.
Mocht ik zijn outfit elke dag kiezen, zou ik er op korte termijn esthetisch tevreden over zijn. Wat bereik ik daarmee op lange termijn? Dat Pau het gevoel heeft dat hij zich moet conformeren naar mijn smaak? Dat zijn keuze toch niet goed genoeg is? Ik respecteer zijn keuzes en beschouw hem als een evenwaardig persoon, ook al is hij nog klein.
En tegelijkertijd is het niet de bedoeling hem te “wowen”. Dus ik blijf eerlijk en zeg dat de t-shirt over die trui niet mijn favoriete combinatie is, zonder hem te proberen veranderen van outfit.
Autonomie op een Montessori school
Montessori kinderen zijn in de klas vrij om te werken. De kinderen werken al spelend aan hun eigen ontwikkeling.
“Spel is het werk van het kind.” zei Maria Montessori.
- Kleuters zitten nog niet verplicht aan tafels en kunnen rustig werken op een mat, of lage tafel waar zij zich goed voelen. Waarom? Omdat de hersenen van de kinderen tussen 3 en 6 jaar niet klaar zijn om lang aan een tafel te zitten. Dat is een onnodige strijd die afdoet aan doelen zoals concentratie trainen.
- Kinderen op de lagere en middelbare school werken aan taken en leggen hun evolutie mee vast. Ze geven aan wanneer ze de leerstof onder de knie hebben en de leerkracht willen tonen dat ze geoefend hebben.
Grenzen stellen
Elk kind heeft gezonde grenzen nodig. Laten we die op een positieve manier benaderen en verwoorden. Daar heeft je kind baat bij.